Được mệnh danh là “Vạn Lý Trường Thành thứ 2” của Trung Quốc, đập Tam Hiệp – đập thủy điện lớn nhất thế giới, thực sự là một công trình kiến trúc đồ sộ, tiêu tốn nhiều tiền của, công sức, thời gian xây dựng và gây ra nhiều luồng ý kiến tranh cãi trên toàn thế giới vì những lợi ích và nguy cơ mà nó mang lại.
Sau đây, mời bạn cùng với Tung Tăng tìm hiểu những thông tin xoay quanh công trình kiến trúc mang tầm vóc thế kỉ này.
Mục lục:
Đập Tam Hiệp là một công trình kiến trúc đáng kinh ngạc
Được khởi công xây dựng vào năm 1994, đập Tam Hiệp không chỉ được thiết kế để tạo ra điện nhằm phục vụ sự tăng trưởng kinh tế chóng mặt của Trung Quốc, mà còn để chế ngự con sông dài nhất Trung Quốc và trở thành một biểu tượng của sức mạnh công nghệ với lòng tự hào dân tộc sâu sắc.
Từ lúc khởi công đến lúc đi vào hoạt động, toàn bộ dự án đã tiêu tốn 200 tỷ nhân dân tệ (28,6 tỷ USD), kéo dài hai thập kỷ để xây dựng và khiến hơn một triệu người dân dọc bờ sông Dương Tử phải di dời.
Running Man – Chương trình tạp kỹ nổi tiếng nhất Hàn Quốc và toàn thế giới
One Piece – sức hấp dẫn hơn 20 năm của câu chuyện đảo hải tặc
Top 5 phim Hàn Quốc hay và hấp dẫn nhất năm 2020
Dù còn nhiều tranh cãi nhưng không ai phủ nhận được sự thật là đập Tam Hiệp thực sự là một công trình kiến trúc mang tầm vóc thế kỷ.
Thứ nhất, nó là một trong số ít công trình nhân tạo trên Trái đất có thể nhìn thấy bằng mắt thường từ không gian, theo NASA . Được hoàn thành vào năm 2006, đập Tam Hiệp có chiều dài 2.355m, đỉnh đập cao 185m so với mực nước biển, thành đập cao 181m so với nền đá.
Các nhà chức trách đã phải đào 102,6 triệu m3 đất, sử dụng 27,2 triệu m3 bê tông (chủ yếu dùng xây thành đập) và 463.000 tấn thép (đủ tạo nên 63 tòa tháp Eiffel) để hoàn thành công trình này.
Sau đó, một nhà máy thủy điện được xây dựng kèm theo, hoàn thành vào năm 2012 và có công suất phát điện 22.500 megawatt, gấp ba lần công suất của đập Grand Coulee, lớn nhất ở Hoa Kỳ.
Nguyên lý hoạt động của đập Tam Hiệp
Con đập khổng lồ nằm trên một phần thượng nguồn của sông Dương Tử và giúp ngăn lũ lụt ở hạ lưu bằng cách giữ nước mưa trong một hồ chứa khổng lồ, và sau đó kiểm soát việc xả nước qua các cửa cống của nó. Hồ chứa dài 660 km (410 dặm) uốn lượn ngược dòng qua các thung lũng hẹp của Tam Hiệp – một loạt các hẻm núi dốc được biết đến với vẻ đẹp hùng vĩ và những dòng chảy nguy hiểm.
Trong mùa khô, từ tháng 10 đến tháng 5, mực nước của hồ chứa được giữ ở mức tối đa là 175 mét (574 feet) để tối ưu hóa việc phát điện tại nhà máy thủy điện liền kề. Trước khi những cơn mưa mùa hè đến vào tháng 6, nó dần dần hạ thấp xuống 145 mét (475 feet) để nhường chỗ cho nước lũ tràn vào.
Việc hạ thấp mực nước tạo ra 22 tỷ mét khối không gian lưu trữ – đủ để chứa gần 9 triệu bể bơi kích thước Olympic. Nhưng đó không là gì so với lượng nước lũ đạt đỉnh có thể chảy vào đập trong những năm lũ lớn, Fan Xiao, nhà địa chất Trung Quốc và là nhà phê bình lâu năm về con đập, cho biết.
Giấc mơ của mọi nhà lãnh đạo Trung Quốc
Mọi nhà lãnh đạo Trung Quốc kể từ Tôn Trung Sơn, người cha sáng lập ra Trung Quốc hiện đại, đều mơ ước xây dựng một con đập lớn trên sông Dương Tử, con đập đã nhiều lần tàn phá bờ của nó trong mùa lũ.
Trong một bản thiết kế công nghiệp mà ông đặt ra cho Trung Hoa Dân Quốc vào năm 1919, Sun đã hình dung việc đắp đập Tam Hiệp để cải thiện giao thông thủy và cung cấp thủy điện cho cả nước.
Nhà lãnh đạo cách mạng đã không sống để chứng kiến giấc mơ này được thực hiện. Người kế nhiệm ông là Tưởng Giới Thạch tiếp tục nhiệm vụ vào những năm 1940, mời kỹ sư người Mỹ nổi tiếng John L. Savage – người nổi tiếng với công trình về Đập Hoover – khảo sát các thung lũng và thiết kế đập Tam Hiệp. Tưởng thậm chí đã gửi hàng chục kỹ sư Trung Quốc sang Mỹ để đào tạo, nhưng dự án đã bị bỏ dở trong cuộc Nội chiến Trung Quốc.
Khuôn mặt của các nhà lãnh đạo Trung Quốc Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình và Giang Trạch Dân xuất hiện trên một bức tranh tường lớn của đập Tam Hiệp ở Vũ Hán.
Sau khi Đảng Cộng sản Trung Quốc lên nắm quyền, Chủ tịch Mao Trạch Đông đã tán thành dự án, viết về “những bức tường đá” và “một hồ nước phẳng lặng nhô lên trong những hẻm núi hẹp” trong một bài thơ. Nhưng kế hoạch của ông đã bị gián đoạn bởi sự xáo trộn của Đại nhảy vọt và Cách mạng Văn hóa.
Khi người kế nhiệm Đặng Tiểu Bình đưa ra ý tưởng này một lần nữa vào cuối những năm 1970, nó đã bị phản đối mạnh mẽ bởi một số nhà thủy văn học, trí thức và nhà môi trường hàng đầu, những người chỉ ra chi phí về con người và môi trường, từ việc di dời hàng loạt cư dân đến các mối đe dọa về tai biến địa chất, môi trường. hư hỏng và mất mát các di chỉ khảo cổ học.
Nó đã được tranh luận rất nhiều trong suốt thập kỷ tiếp theo. Đến năm 1979, các cải cách thị trường do Đặng Tiểu Bình đưa ra đã nhấn mạnh sự cần thiết phải sản xuất nhiều điện hơn để tăng trưởng kinh tế. Với sự chấp thuận của lãnh đạo mới, vị trí của đập Tam Hiệp sau đó chính thức được xác định, đặt tại Sandouping, một thị trấn ở huyện Yiling của tỉnh Nghi Xương, thuộc tỉnh Hồ Bắc. Cuối cùng, vào ngày 14 tháng 12 năm 1994, 75 năm kể từ khi bắt đầu, việc xây dựng Đập Tam Hiệp cuối cùng cũng bắt đầu.
Ba lợi ích chính của đập Tam Hiệp
Mặc dù đập Tam Hiệp có xu hướng thu hút nhiều sự chú ý tiêu cực hơn, nhưng không thể phủ nhận một số lợi ích tích cực của việc sử dụng đập.
Đập Tam Hiệp được thiết kế để phục vụ ba mục đích chính là kiểm soát lũ lụt, sản xuất thủy điện và cải thiện giao thông, mà một số người tin rằng, đó cũng là một lợi thế lớn của việc xây dựng con đập.
Tại sao con đập lại gây tranh cãi?
Một trong những khía cạnh gây tranh cãi nhất của dự án lớn này là chi phí khổng lồ để đền bù cho những người dân đã sống hàng thế kỷ bên bờ sông. Để “dọn đường” cho hồ chứa khổng lồ của con đập, khoảng 1,4 triệu người đã buộc phải di dời, nhà cửa của tổ tiên họ bị phá hủy, cộng đồng bị chia cắt và đất nông nghiệp bị ngập lụt.
Việc xây dựng đập Tam Hiệp khiến nhiều người phải di dời hơn so với ba đập lớn nhất của Trung Quốc trước đó cộng lại. Hồ chứa đã nhấn chìm hai thành phố, 114 thị trấn và 1.680 ngôi làng dọc theo bờ sông.
Những người dân bị di dời đã phàn nàn về việc đền bù không thỏa đáng cũng như tình trạng thiếu đất canh tác và việc làm sau khi di dời. Nhiều người đã cáo buộc chính quyền địa phương biển thủ quỹ tái định cư và sử dụng vũ lực để dập tắt các cuộc biểu tình. Năm 2013, chính phủ Trung Quốc thừa nhận rằng một số quỹ đã bị biển thủ hoặc sử dụng sai mục đích.
Nhiều người cũng cho rằng thu nhập của họ đã giảm 20% sau khi tái định cư, họ buộc phải từ bỏ những vùng đất bằng phẳng ven sông màu mỡ để làm trang trại trên những sườn núi dốc và chông chênh.
Xói mòn và sạt lở đất
Việc xây dựng đập Tam Hiệp cũng đã có tác động địa chất nghiêm trọng. Năm 2007, các quan chức và chuyên gia Trung Quốc đã thừa nhận rằng đập Tam Hiệp đã gây ra một loạt các vấn đề sinh thái, bao gồm tình trạng sạt lở đất thường xuyên hơn.
Các nhà địa chất cho biết, nước trong hồ chứa bão hòa và xói mòn tại chân các vách đá, và sự dao động của mực nước đã làm thay đổi trọng lượng của hồ chứa và áp lực lên các sườn núi, làm mất ổn định đường bờ biển.
Thảm họa đầu tiên xảy ra vào năm 2003, ngay sau khi hồ chứa bắt đầu đầy nước. Khi lượng nước lên tới 135 mét, tình trạng lở đất bắt đầu xảy ra. Vài tuần sau, trên một nhánh của Tam Hiệp, một mảng núi lớn tách ra và trượt xuống sông khiến 24 người thiệt mạng, phá hủy 346 ngôi nhà và hơn 20 chiếc thuyền bị lật.
Gia tăng các trận động đất
Ngoài ra, đập Tam Hiệp cũng được cho là nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng các trận động đất trong khu vực. Các nhà khoa học cho rằng trọng lượng của hồ chứa lớn và sự thẩm thấu của nước vào các tảng đá bên dưới có thể gây ra động đất ở các khu vực đã chịu áp lực kiến tạo đáng kể.
Theo một nghiên cứu của Cục Quản lý Động đất Trung Quốc, trong sáu năm sau khi hồ chứa được lấp đầy vào tháng 6 năm 2003, 3.429 trận động đất đã được ghi nhận dọc theo hồ chứa. Trong khi từ tháng 1 năm 2000 đến tháng 5 năm 2003, chỉ có 94 trận động đất được ghi nhận.
Một mối quan tâm lớn khác là sự ngăn chặn của các trầm tích. Bằng cách cắt dòng chảy của sông Dương Tử, con đập đã giữ lại một lượng phù sa khổng lồ, điều này không chỉ làm giảm khả năng kiểm soát lũ của nó mà còn gây ra xói mòn đáng kể ở hạ lưu.
Năm nay, khi lũ lụt trở nên tồi tệ hơn, tin đồn về sự biến dạng của đập Tam Hiệp lại nổi lên, thu hút sự phản bác dữ dội từ các phương tiện truyền thông nhà nước.
Ô nhiễm nguồn nước
Một trong những tranh cãi lớn nhất xung quanh đập Tam Hiệp là mức độ thiệt hại mà con đập gây ra đối với môi trường.
Các ước tính cho biết 70% lượng nước ngọt của Trung Quốc bị ô nhiễm và con đập có thể khiến tình trạng này trở nên tồi tệ hơn rất nhiều. Chưa kể, 265 triệu gallon nước thải thô được lắng đọng ở sông Dương Tử mỗi năm.
Làm chậm quá trình quay của Trái đất
Bí mật đằng sau hiện tượng này là quán tính. Ở mức tối đa, hồ có thể chứa 42 tỷ tấn nước. Sự thay đổi về khối lượng với kích thước như vậy có ảnh hưởng đến Trái đất, làm tăng độ dài của một ngày lên 0,06 micro giây .
Nhìn chung, đập Tam Hiệp mang lại những lợi ích toàn diện to lớn, nhưng có những vấn đề cấp bách cần được giải quyết, như ổn định và cải thiện điều kiện sống cho người dân tái định cư, bảo vệ môi trường và ngăn ngừa thảm họa địa chất.
